رسانه چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

با یکی دیگر از مقالات ارتباطاتی در خدمت شما هستیم.
این مقاله به بررسی کامل و جامعی درباره مفهوم رسانه می‌پردازد.
پس همراه ما باشید.

تعاریف و مفاهیم رسانه

رسانه‌ها در فرهنگ‌ها و منابع مختلف فارسی و انگلیسی تعاریف مختلفی دارد.
رسانه در لغت، اسم ابزار از مصدر”رسانیدن” و به معنای وسیله رسانیدن و در اصطلاح، علوم ارتباطات اجتماعی می‌باشد.

مقصود از «رسانه»، وسیله رسانیدن پیام از پیام‌دهنده به پیام‌گیرنده است.
در فرهنگ عمید به عنوان حسرت، اندوه و افسوس است.
در فرهنگ اندیشه نو، رسانه به عنوان اصطلاحی کلی برای اشاره به سیستم‌ها، دستگاه‌های انتقال اطلاعات یا سرگرمی به کار برده می‌شود.
روزنامه، رادیو، تلویزیون، فیلم، کتاب، نوار و … مثال‌هایی از نمود رسانه از نظر این فرهنگ لغت هستند.

در فرهنگ بزرگ سخن، رسانه به وسیله‌ای که اخبار و اطلاعات را به مردم می‌رساند، تعریف شده است.
رادیو، تلویزیون، روزنامه، مجله و شبکه‌های کامپیوتری مثال‌هایی از نمود رسانه از نگاه این فرهنگ لغت است.

در دانشنامه علوم اجتماعی، رسانه (رسانه جمعی) بدین‌گونه تعریف شده است:

رسانه‌های گروهی یک نهاد اجتماعی را تشکیل می‌دهند‌.
این نهادهای اجتماعی به تولید و توزیع دانش و در حیطه فراتر از کلمات می‌پردازند.‌
هم‌چنین این نهادهای اجتماعی دارای مشخصه‌ای برجسته و بارز چون استفاده نسبی از فن‌آوری پیشرفته در تولید و پخش پیام‌ها هستند.

نظام‌مندی و قواعد اجتماعی موجود در این نهاد (رسانه) و سمت و سوی پیام‌ها، مخاطبین گسترده‌ای را در بر می‌گیرد که برای فرستنده پیام مشخص نیست.
در مجموع می‌توان گفت واژه رسانه، به گردآوری انواع مختلفی از تکنولوژی‌های دیداری و شنیداری با هدف ارتباط بر می‌گردد.
انواع مختلف رسانه شامل متن، صدا، گرافیک، انیمیشن و انواع شبیه‌سازی می‌باشد.
هر ترکیبی از متن، گرافیک، صدا، انیمیشن و تصاویر ویدئویی که از طریق کامپیوتر با سایر تجهیزات الکترونیکی در اختیار کاربر قرار می‌گیرد، رسانه نامیده می‌شود.
جمع رسانه در فرهنگ الفبای زبان فارسی، به عنوان مجموع ابزار و روش‌هایی که برای ارتباط اجتماعی و شخصی به کار می‌روند؛ آورده شده است.

تقسیم‌بندی رسانه بر اساس نوع ارتباط

از این لحاظ، رسانه‌ها با توجه به نوع ارتباط به دو گروه تقسیم می شوند:

• رسانه‌های شخصی
• رسانه‌های جمعی

1. رسانه‌های شخصی یا انفرادی : وسایلی هستند که پیام را از پیام‌دهنده به تعداد محدودی پیام‌گیرنده مشخص منتقل می‌کنند.
   مانند: نامه، تلفن، فکس و …
2. رسانه‌های جمعی : در فرهنگ روزنامه‌نگاری، رسانه‌های جمعی تحت عنوان اطلاع‌رسانی به صورت همگانی است.
   رسانه‌شناسی در اصطلاح کلی، به معنای شناخت مجموعه ابزارها و روش‌هایی برای ایجاد ارتباط با مخاطبان انبوه است.

طبقه‌بندی رسانه از نظر مفهوم و محتوا

از سوی دیگر، از نظر مفهومی رسانه‌ها به دو گروه تقسیم می شوند:

• رسانه‌های منطقی : شامل تبلیغات و روابط عمومی، روزنامه‌نگاری، زبان نوشتاری، زبان گفتاری و …
• رسانه‌های فیزیکی : تلویزیون، رادیو، روزنامه و…

انواع رسانه‌های جمعی

رسانه‌های جمعی را می‌توان به پنج گروه کلی تقسیم کرد:

• رسانه‌های چاپی مانند: روزنامه، مجله، کتاب و…
• رسانه‌های پخش مانند: تلویزیون، رادیو، سیستم صوتی و…
• رسانه‌های کامپیوتری مانند: اینترنت، بانک اطلاعاتی و…
• رسانه‌های خیابانی مانند: پوسترهای تبلیغاتی خیابان‌ها، بدنه‌های اتوبوس، تابلوهای خیابانی…
• نشریات

نشریات

نشریات خود به 4 دسته تقسیم‌بندی می‌شوند :

• رسانه‌های چاپی که بر روی کاغذ چاپ می‌شوند.
• نشریات الکترونیک : تنها تفاوت این نشریات با نشریه‌های چاپی، جنس عرضه آن‌ها می‌باشد.
  یعنی اگر محتوای یک نشریه چاپی عیناً از رادیو پخش شود، نشریه الکترونیک است.
  گام‌های اولیه نشریه‌های الکترونیک با آنالوگ شروع شده و محتوا از قالب خط به الکترونیک‌ تغییر کرد.
• رسانه‌های دیجیتال : محتوای این رسانه‌ها، از صفر و یک تشکیل می‌شود.
  یعنی متن به صورت صفر و یک بر روی اینترنت قرار می‌گیرد و با فرمت مختلفی چون html منتشر می‌شود و توسط browser  فرد خوانده می‌شود.
• رسانه‌های سایبر : رسانه‌های سایبر از نظر جنس و فیزیک، همان جنس و فیزیک نشریه‌های دیجیتال را دارند، اما مانند نسخه‌های چاپی نیستند.
  به عنوان مثال، یک روزنامه تا زمانی که روی کاغذ است، رسانه چاپی است.
  اگر آن را به صورت آنالوگ تبدیل کنیم، نشریه‌ الکترونیک داریم.
  اگر محتوای آن را به صفر و یک تبدیل کنیم وارد مقوله دیجیتال شده ایم.
  اگر چیزهایی شبیه به لینک متن، تصویر یا ویژگی‌های دیگر متفاوت از نسخه‌های چاپی، به آن اضافه شود رسانه سایبر داریم.

یک روزنامه وقتی با فرمت روی اینترنت قرار می گیرد، هیچ تفاوتی از نظر ماهیت با نسخه چاپی آن ندارد و قانون مطبوعات بر آن صدق می‌کند.
فقط نکته کوچکی وجود دارد و آن این‌که وقتی روزنامه‌ای تبدیل به نشریه الکترونیک می‌شود، دیگر تابع مکان خاصی نیست.

ویژگی اصلی رسانه‌ها چیست؟

همه‌جایی یا در دسترس بودن ویژگی اصلی رسانه هاست و برخلاف مدرسه و سایر موضوعات اجتماعی ما رسانه‌ها امری فراگیرند.
آن‌ها می‌توانند یک کلاس بی‌دیوار با میلیاردها مستمع تشکیل دهند.
رسانه‌ها، وظیفه حراست از محیط را به عهده دارند.
آن‌ها باید همبستگی کلی بین اجزاء جامعه را در پاسخ به نیازهای محیطی ایجاد کنند و مسئولیت انتقال میراث اجتماعی از نسلی به نسل دیگر را به عهده دارند.

استوارت هال (متولد ۱۹۳۲)  که یکی از سرشناس‌ترین «روشنفکران مردمی»  بریتانیا پس از دهه ۱۹۵۰ بوده است، جامعه را به صورت مدار بسته‌ای تعریف می‌کند.
او معتقد است رسانه‌های جمعی، به عنوان شاه‌راه در فرآیند هویت‌بخشی در جامعه نقش پیدا می‌کنند.
رسانه‌ها هم حرکت، پویایی و سرزندگی را تقویت و تولید می‌کنند، هم رخوت، تنبلی و سستی.
از یک‌سو احساس‌های عاطفی، محبت و صداقت را برمی‌انگیزند و از سوی دیگر احساس زشتی، دشمنی، بی‌اعتمادی، دروغ و خشونت را زنده می‌کنند.
این کارکرد به طور طبیعی موجب پیدایش تضاد درونی-رفتاری در مقیاس فردی و اجتماعی می‌شود.
وظایف خبری و آموزشی نیز یکی دیگر از کارکرد رسانه‌هاست.
مثلاً با دیدن فیلم‌های مربوط به زندگی جوانان امروز، عقیده شخصی فرد نسبت به اخلاق و شرایط زندگی جوانان دگرگون می‌شود و حتی امکان دارد فرد، در خود گرایش به زندگی آشفته جوانان امروز را احساس کند.

کارکردهای رسانه

برخی از مهم‌ترین کارکردهای رسانه‌ها را می توان به شرح زیر بیان کرد.

• جامعه‌پذیر کردن : در گذشته، فرایند جامعه‌پذیر کردن افراد از طریق خانواده، مدرسه، گروه همسالان ومحیط‌های مرجع صورت می‌گرفت.
  امروزه، رسانه‌های جمعی نیز عامل اجتماعی کردن افراد هستند.
  بدین معنا که رسانه‌های جمعی، به طور تدریجی و مستمر از بدو تولد تا بزرگسالی، ارزش‌ها و هنجارهای نظام فرهنگی را به اعضای جامعه منتقل می‌سازند.
  بدین ترتیب، موجب هم‌نوایی فرد با جامعه‌اش می‌شوند.
• سرگرمی : رسانه‌های جمعی وسایلی ارزان و قابل  دسترس برای همگان هستند و می‌توانند بهترین وسیله سرگرمی افراد باشند.
  همه انسان‌ها نیاز دارند تا ساعاتی از روز، دشواری‌های زندگی و کار را فراموش کنند و به طور موقت از واقعیت جدا شوند تا بتوانند با آمادگی بیش‌تر به کار و فعالیت بپردازند.
• نظارت : این کارکرد به نقش خبری و اطلاع‌رسانی رسانه‌های جمعی اشاره دارد.
  بر این اساس، امکان نظارت بر محیط برای انسان بیش‌تر می‌شود.
  رسانه‌ها، اطلاعاتی از سراسر جهان برای برای ما گردآوری می کنند که نمی توانیم به آن‌ها دسترسی داشته باشیم.
• تفسیر : در این مرحله رسانه‌ها صرفاً به انتقال اطلاعات نمی‌پردازند، بلکه ما را از معانی و اهمیت نهایی امور آگاه می‌سازند.
• پیوند : رسانه‌های جمعی می‌توانند افرادی که هرگز یکدیگر را ندیده‌اند و ارتباط مستقیمی باهم نداشته‌اند و از نظر جغرافیایی از یکدیگر فاصله دارند، اما دارای منافع مشترکی هستند؛ به یکدیگر مرتبط سازند.
  از سوی دیگر، این رسانه‌ها نقش مؤثری در تکوین هویت‌های فراملی و فروملی مانند هویت‌های مذهبی، قومی و ناحیه‌ای ایفا کرده‌اند.
  این رسانه‌ها، در شکل‌دهی به باورها و افکار جامعه به ویژه در ارتباط با ساختار و قدرت سیاسی حاکم کارکرد بی‌نظیری دارند.

اﻫﻤﯿﺖ ﮐﺎرﺑﺮد رﺳﺎﻧﻪ‌ﻫﺎ در چیست؟

• ایجاد ﺗﺠﺎرب ﯾﺎدﮔﯿﺮی دﺳﺖ اول و ﯾﺎ ﻧﺰدﯾﻚ ﺑﻪ آن
• اﯾﺠﺎد اﻧﮕﯿﺰه ﯾﺎدﮔﯿﺮی و ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺗﺪاوم آن
• ﺻﺮﻓﻪ‌ﺟﻮﯾﯽ در زﻣﺎن آﻣﻮزش
• ارﺗﺒﺎط آﺳﺎن‌ﺗﺮ و ﺗﻔﻬﯿﻢ ﺑﻬﺘﺮ
• ایجاد ﯾﺎدﮔﯿﺮی ﺳﺮﯾﻊ‌ﺗﺮ، ﻋﻤﯿﻖ‌ﺗﺮ و ﭘﺎﯾﺪارﺗﺮ
• ایجاد ﺗﺠﺎرب ﯾﺎدﮔﯿﺮی ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ

تاریخچه رسانه

در حدود ۱۶۰ سال قبل با منتشر شدن کاغذ اخبار به مدیریت میرزای شیرازی، ایران وارد جهان رسانه‌ای شد.
البته در غرب این تاریخ به ۴۰۰ سال پیش بر می‌گردد.
این مسأله از قدمت بحث رسانه‌ها در کشورهای غربی حکایت می‌کند و به نسبت همین قدمت، کار رسانه‌ای بیشتری انجام شده است و طبعاً پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای صورت گرفته است.

انواع رسانه

روزنامه‌ها

رسانه‌ای که قرار بود دنیا را تغییر دهد، نخستین پرتو خود را در یکی از روزهای سال ۱۶۰۵ در استراسبورگ آشکار ساخت (یک جمهوری آزاد در قرن شانزدهم).

روزنامه، رسانه‌ای است که به صورت روزانه جدیدترین اخبار و اطلاعات را در حوزه‌های مختلف فرهنگی، هنری، ورزشی، سیاسی و اقتصادی به اقشار مختلف جامعه ارائه می‌دهد.
همواره روزنامه‌ها به صورت مکتوب منتشر می‌شوند و این مکتوب بودن، آثار مثبت و منفی فراوانی به دنبال دارد.

مسئولین و دست اندرکاران روزنامه‌ها با هدف دستیابی به آثار مثبت مکتوب بودن روزنامه‌ها تلاش می‌کنند.

رادیو

در سال ۱۸۹۵ گوگلیمو مارکونی راهی را پیدا کرد و توانست پیامی را از طریق رادیو و با فاصله قابل ملاحظه‌ای از املاک پدرش در ایتالیا ارسال کند.
این یکی از مهمترین اختراعات دوران و نقطه شروعی برای ارتباطات الکترونیک جدید محسوب می‌شد.

رادیو در سال ۱۳۱۹ وارد ایران شد. رادیو رسانه‌ای صوتی است و با استفاده از امواج، به انتقال مطالب می‌پردازد.
در ابتدا، فقط یک شبکه رادیویی ملی در ایران وجود داشت.
اما اکنون هر استان، دارای شبکه رادیویی محلی می‌باشد.
علاوه‌بر آن شبکه‌های رادیویی سراسری گوناگونی از قبیل فرهنگ، معارف، قرآن، جوان و … وجود دارد.
رادیو با تمام فوائدش مانند دسترسی همیشگی به آن (حتی بدون برق) دارای نواقصی هم است.
رادیو از نعمت تصویر بی‌بهره است.
مسئولان و مجریان رادیو باید تمام توان هنری خود را صرف صدا کنند تا از این طریق آن، بتوانند فضاسازی مناسبی را در ذهن شنونده ایجاد کنند.

سینما

در سال ۱۹۰۰ میلادی مظفرالدین شاه به فرانسه سفر کرده و با دیدن دستگاه سینماتوگراف مجذوب آن شد.
به دستور شاه، دستگاه سینماتوگراف خریداری شد و اولین فیلمبردار، همان عکاس دربار بود.
سینما پس از مطبوعات و رادیو و تلویزیون یکی از وسایل ارتباط جمعی و از رسانه‌های همگانی نسبتاً جدید می‌باشد.
سینما، فرهنگ خاص خود را نیز اقتضا می‌کند.
سینما یکی از پیشرفته‌ترین رسانه‌های همگانی است که انواع هنرها را با پیچیده‌ترین تاکتیک‌ها جمع‌آوری نموده است.

تلویزیون

پرمخاطب‌ترین رسانه در جهان، تلویزیون است و این آمار در ایران به مراتب بیشتر می‌باشد.
این تنوع و کثرت مخاطب، به دلیل وجود صدا و تصویر به صورت هم‌زمان است و در سال‌های اخیر، توانایی پخش مستقیم و زنده نیز بر این جذابیت افزوده است.
گرچه تلویزیون در بدو ورود به ایران چندان مورد توجه قرار نگرفت و حتی برخی آن را نامحرمی در محیط خانوادگی محسوب می‌کردند.
اما تلویزیون، با گذشت زمان جای خود را در خانواده‌های ایرانی باز کرد.
به طوریکه برنامه‌های نیمه‌وقت صدا و سیمای ایران به برنامه‌های ۲۴ ساعته و از ۲ شبکه به ۷ شبکه ارتقاء یافت.

تلویزیون به علت قابلیت استفاده از تصویر‌، در تمام حیطه‌ها جذابیت مخصوص به خود را دارد.
تلویزیون قابلیت تغییر فرهنگ جامعه را دارد.
امروزه طبقه متوسط و مذهبی جامعه که توانایی اتصال به شبکه‌های ماهواره ای را ندارند، از تلویزیون به عنوان بهترین رسانه جمعی استفاده می‌کنند.
همواره نقد و نظر درباره این رسانه، بیشتر و پرجنجال‌تر از بقیه رسانه‌ها بوده است.
حتی رسانه‌هایی چون روزنامه‌ها و مجلات، برای جذب مخاطبان خود به تلویزیون و جذابیت‌های آن متوسل می‌شوند.

ماهواره

اولین ماهواره‌ها در سال۱۹۸۰، با ۱۲ هزار مدار تلفنی و تنها ۲ کانال تلویزیونی در مدار قرار گرفتند.
نسل ششم آن‌ها با ۳ برابر ظرفیت نسل پنجم و با سیستم‌های دیجیتالی پیچیده در سال۱۹۸۶ ساخته و بکار گرفته شد.
ماهواره‌های تلویزیونی (DBS) ماهواره‌هایی هستند که در واقع به عنوان یک فرستنده پرقدرت تلویزیونی در فضا عمل می‌کنند.
مهم‌ترین برتری یک ماهواره تلویزیونی آن است که می‌تواند تمامی نقاط کور یک کشور را که فرستنده‌های زمینی قادر به پوشش آن ها نیستند، تحت پوشش در آورد.

اینترنت

در اواخر دهه۱۹۶۰، پدیده‌ای به نام اینترنت جهان را متحول کرد.
تأسیس شبکه آرپانت در سال۱۹۶۹، به عنوان منشأ پیدایش اینترنت شناخته شد.
در حقیقت، اینترنت مجموعه‌ای از میلیون‌ها کامپیوتری است که از طریق شبکه‌های مخابراتی به یکدیگر متصلند. به عبارتی دیگر، اینترنت مجموعه‌ای از هزاران شبکه ماهواره‌ای- رایانه‌ای می‌باشد که تعداد زیادی از رایانه‌ها را در یک شبکه پیچیده، بزرگ و قابل اطمینان به یکدیگر وصل می‌کند.
اینترنت، هیچ سازمان مدیریتی یا سرپرست حقوقی ندارد و به خودی خود واقعیتی مستقل ندارد.
اینترنت، تنها از تألیف تشکیلات مستقل دیگر حیات یافته است.

از طریق این فناوری جدید، می‌توان پست الکترونیکی (ایمیل) ایجاد کرد و بدون صرف وقت و هزینه‌های پستی زیاد، عکس‌ها و نامه‌های متنی خود را برای یک یا چندین نفر به طور هم‌زمان ارسال کرد.
هم‌چنین می‌توان سایت (site) های مختلفی ساخت و از این طریق به شبکه جهانی وب (Web) پیوست و از قابلیت‌های تصویری، صوتی و حتی فیلم در آن استفاده کرد.
فناوری چت (Chat) یا گفتگو یکی دیگر از راه‌های ارتباطی جدید در اینترنت است که در آن می‌توان علاوه بر مکالمه با چندین نفر به طور هم‌زمان تصاویر همدیگر را نیز نگاه کرد.
شبکه‌های خبری، موتورهای جستجو و FTP ها نیز از دیگر قابلیت‌های موجود در اینترنت هستند.

---

تعریف و مفهوم ارتباط

واژه ارتباط به معنای اشتراک معنی شده است.
این کلمه در زبان فارسی، به صورت مصدر عربی باب افتعال به کار می‌رود.
این کلمه در لغت، به معنای پیوند دادن و ربط دادن و به صورت اسم مصدر به معنای بستگی، پیوند، پیوستگی و رابطه کاربرد دارد.

ادوین امری در کتاب مقدمه‌ای بر ارتباط جمعی، ارتباط را چنین تعریف می کند:

ارتباط عبارت است از فن انتقال اطلاعات و افکار و رفتارهای انسانی از یک شخص به شخص دیگر.

ارتباط و مهارت ارتباطی، بر خلاف آنچه در نگاه نخست به نظر می‌رسد، کار ساده‌ای نیست.

اگر بخواهیم کمی دقیق‌تر فکر کنیم، با مهارت ارتباطی می‌خواهیم بخشی از ساختاری را که در مغزمان شکل گرفته، به مغز فردی دیگر در نقطه‌ دیگری منتقل کنیم و ساختار مغز او را تغییر دهیم.

تعریف ارتباط موثر:

ارتباط موثر، رابطه‌ای است که در آن طرف مقابل، پیام شما را با حداکثر دقت ممکن دریافت و درک کند.

اکثر متخصصان ارتباطات بخش اصلی (و گاه تمام)‌ مسئولیت ارتباط موثر را بر عهده‌ ارسال کننده‌ پیام می‌گذارند.

البته این به معنای انکار اهمیت نقش دریافت‌کننده نیست.
بلکه تاکیدی بر این امر می‌باشد که فرستنده‌ی پیام‌ها، مسئولیت دارد از تمام توان خود برای افزایش اثربخشی ارتباط استفاده کند و به سادگی، بی‌توجهی یا بی‌دقتی مخاطب را به بهانه‌ای برای کاهش اثربخشی ارتباط تبدیل نکند.

همچنین دنیس النگلی و میشل شین ارتباط را چنین تعریف می‌کنند:

ارتباط عبارت است از فرایند انتقال اطلاعات با وسایل ارتباطی گوناگون از یک نقطه، یک شخص یا یک دستگاه به دیگر

ارتباط حالت چهره، رفتارها، حرکات، طنین صدا، کلمات، نوشته‌ها، راه آهن، چاپ، تلگراف، تلفن و تمام وسایلی که اخیراً در راه غلبه بر مکان و زمان ساخته شده‌اند، در بر می‌گیرد‌.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت :

ارتباط عبارت است از فرایندی که طی آن پیامی از سوی فرستنده به گیرنده منتقل می شود.

به طور کلی عناصر یک ارتباط ساده عبارت‌اند از:

• فرستنده
• پیام
• مجرا یا کانال
• گیرنده
• بازخورد.

ارتباط جمعی چیست؟

ارتباط جمعی عبارت است از روندی که دست اندرکاران حرفه ای ارتباطات، وسیله‌ ارتباطی را طراحی کردند.
آن‌ها از این روند برای پخش پیام به صورت وسیع، گسترده، سریع و پیوسته برای رسیدن به اهداف خاص و رساندن به مکان معین و مشخص و اعمال  نفوذ در مخاطبان انبوه و ناهمگون که به صورتی گزینشی به برنامه ها توجه می‌کنند، استفاده می‌کنند.
با این تعریف باید دانست کدام وسیله و رسانه ارتباطی، واقعاً وسیله ارتباط جمعی است و کدام‌یک نیست.

تعریف دیگری که می‌توان برای ارتباط جمعی ارائه داد عبارت است از:

ارتباط جمعی یا عمومی،  انتقال اطلاعات با وسایلی مانند (روزنامه،  کتاب،  انواع  رادیو،  تلویزیون  و… )  برای  گروه غیرمحدودی از مردم با سرعتی زیاد انجام می‌گیرد.

ویژگی‌های ارتباط جمعی

حال ارتباطاتی به ویژگی‌های این نوع ارتباط می‌پردازد.

1. پیام‌گیران ناآشنا و پراکنده
2. بازگشت پیام یا بازخورد با تأخیر
3. سرعت عمل زیاد
4. تکثیر پیام
5. ارتباط سطحی و ناپایدار

وسایل ارتباط جمعی امروزه هیچ تلاشی ناقصی در مورد شناخت جامعه بدون توجه به نقش رسانه‌ها بر افکار نخواهد کرد.

امروزه جهان به جایی رسیده که تصور زندگی اجتماعی بدون وجود رسانه‌های جمعی امکان‌پذیر نیست.
مگر اینکه تصمیم بگیریم به عصر قبل از صنعت برگردیم که امکان‌پذیر نیست.

رسانه‌ها در دو سطح فردی و اجتماعی در زندگی ما تأثیرات عمیقی دارند.

همه‌ نهادهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و مذهبی هر کدام به نحوی از رسانه‌ها استفاده می‌کنند.
تولیدات هر کارخانه‌ای با هر کیفیتی اگر از طریق رسانه‌ها به مردم معرفی نشوند، آن کارخانه موفق نخواهد بود.
برخلاف میل ما که پیام‌های بازرگانی پخش شوند یا نشوند، بسیاری از افراد در تولید این رسانه‌ها مشغولند.
تولید فیلم و برنامه برای صنایع، امروز میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان به خود مشغول کرده است.

ورزش‌های پرطرفداری مثل فوتبال، بدون وجود رسانه هیچ مفهومی ندارند.
چه بسیار موسیقی‌ها و هنرهایی که بدون وجود رادیو و تلویزیون امکان رشد و نمو ندارند.
دیگر تبلیغات سیاسی از راه مسافرت کردن به شهرها و ایستادن بر روی تنه درختان و ایستگاه راه‌آهن و سخنرانی برای مردم قدیمی شده است.
پس رسانه‌ها، نقش اصلی را در تبلیغات سیاسی ایفا می‌کنند.

در دهکده جهانی مک لوهان، ادیان مختلف از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای به ایجاد شک در مبانی اعتقادی ادیان رقیب می‌پردازند.

در سطح فردی : مثال خیلی ساده آن این است که بعد از روشن کردن ماشین رادیو را روشن می کنیم.
رادیو امروزه مهمترین رسانه‌ای می‌باشد که در بسیاری از مشاغل آزاد، همدم افراد است.
بازار بسیاری از لوازم لوکس و دست دوم را از طریق همین رسانه‌ها پیدا می‌کنیم و قیمت‌های جهانی را با قیمت‌های محلی خودمان مقایسه می‌نماییم.

تاثیر رسانه‌های جمعی بر افراد

در مورد تأثیرات رسانه‌های جمعی بر افراد 2 دیدگاه وجود دارد.

الف) دیدگاه منفی :

برخی از روان‌شناسان و جامعه‌شناسان معتقدند که امروزه، رسانه‌های جمعی جو عمومی جامعه را پرخاشگر کرده‌اند.
به‌طوریکه اکثر کارگردانان تلویزیون می‌دانند اگر در فیلم هایشان صحنه‌های خشن و تجاوزات جنسی وجود نداشته باشد، دیگر خریداری نخواهد داشت.
خشونت به حدی رسیده است که در فیلم‌ها قطعه قطعه شدن بدن انسان مستقیماً نشان داده می‌شود.
ما نه تنها از آن رو گردان نیستیم، بلکه با هیجانات شدید آن را نگاه می‌کنیم .
متأسفانه، امروزه پرطرفدارترین تصنیف در امریکا تراژدی‌ است که در آن پدری به دختر 11 ساله اش تجاور می‌کند و دختر گلوله‌ای را در مغز پدر خالی می‌کند.

برخی دیگر از جامعه‌شناسان معتقدند که امروزه رسانه‌های جمعی، جامعه را توده‌وار کرده است.
جامعه‌ای که در آن انسان‌ها با یکدیگر ارتباط متقابل ندارند و فقط با رسانه‌های جمعی ارتباط برقرار می‌کنند.
پس تعاملات و گفتگوها بین اعضای خانواده به شدت کاهش یافته است.

امروزه بسیاری از عقاید و سلیقه‌هایمان از ذهنیات‌مان تراوش نمی‌کند.
بلکه این رسانه‌ها هستند که با تبلیغات خود ما را به سمت خرید کالاهایی سوق می‌دهند که شاید اصلاً بدان نیازی نداشته باشیم.

امروزه رسانه‌ها نقش مُسَکّن را بازی می‌کنند و با پخش برنامه‌های سرگرم‌کننده مردم را از تفکر درمورد مسائل اساسی زندگی‌شان باز می‌دارند.

ب) دیدگاه مثبت :

• آنها معتقدند که رسانه‌ها، زندگی‌ ما را پر بارتر ساخته‌اند و باعث رشد آگاهی مردم می‌شوند.
• با پخش برنامه‌های سرگرم‌کننده معمولاً مردم خستگی ناشی از کار روزانه را فراموش می کنند.
• باعث سرگرمی کودکان می‌شود.
• حس زیبایی شناختی را در انسان‌ها رشد می‌دهد.
• ما را از اوضاع و احوال سیاسی و سیاستمداران و چگونگی اداره کشور آگاه می‌سازد.

نقش و اهمیت رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی

نقش آموزشی

یکی از کارکردهای مهم رسانه نقش آموزشی آن می‌باشد.
اگر در برنامه‌های تلویزیونی کمی دقت کنیم متوجه می‌شویم در طول روز بسیاری از برنامه‌های نقشی آموزشی برای ما دارند.
مثل برنامه‌های آشپزی، بهداشتی،سلامتی و…

با این حال یونسکو چهار ویژگی عمده برای برنامه‌های آموزشی در رادیو و تلویزیون قائل می‌شود.

• برنامه‌ها به صورت مجموعه متوالی هستند تا به یادگیری کمک کنند.
• طراحی و برنامه‌ریزی آن‌ها به طور مشخص با کمک مشاوران آموزشی صورت می‌گیرد.
• این برنامه‌ها به طور معمول با دیگر مواد آموزشی مانند متون درسی و راهنمای مطالعاتی همراه است.
• استفاده از این برنامه‌ها معمولاً توسط معلم و شاگرد به نوعی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

بدین ‌ترتیب، رادیو و تلویزیون می‌توانند در کنار برنامه‌های درسی، برنامه‌هایی نیز برای ارتقای سطح معلومات عموم و اعتلای سطح دانش فنی و مهارت قشرهای معینی از جامعه و تشویق ذوق هنری آن‌ها تهیه و پخش کند.
این مورد، همان نقش و رسالت فرهنگ این دو رسانه است.

مارشال مک لوهان در مورد تلویزیون آموزشی چنین می‌گوید:

«اهمیت نقش آموزشی تلویزیون هنگامی آشکار ‌ی شود که می‌بینیم کودکی سه ساله می‌تواند در کنار پدر و مادربزرگش کنفرانس را به آسانی تماشا کند».

نقش خبری رسانه‌های جمعی

مهم‌ترین نقش و کارکرد رسانه‌های جمعی، پی‌جویی و گردآوری اطلاعات درمورد حوادث و رویدادهای ملی و فراملی و انتقال آن‌ها به عموم مردم بدون در نظر گرفتن سلسله مراتب گروهی می‌باشد.

نقش تفریحی رسانه‌های جمعی

برای پاسخ‌گویی به نیازهای تفریحی افراد انسانی، رسانه‌های معاصر وظایف گوناگونی برعهده دارند.
در دنیای کنونی به سبب فشار کار روزانه و شرایط دشوار زندگی ماشینی، انسان‌ها بیش از هر زمان به استراحت نیاز دارند.
اگر برنامه‌های مناسبی وجود نداشته باشند که اوقات فراغت آن‌ها را پر کند و خستگی‌ها و اضطراب‌ها و دلهره‌های آن‌ها را تسکین دهد، خیلی زودتر از حد معمول فرسوده و از کار افتاده خواهند شد.

توجه فراوان به ایجاد و برنامه ریزی برای اوقات فراغت بیش تر از قبل دارای اهمیت شده است.
استفاده کامل و جامع تر از این زمان سبب شده است به تدریج انسان به سوی یک نوع (تمدن فراغت) گام بردارد و با کاهش ساعات کار و ایجاد وسایل سرگرمی از زندگی خود بیش‌تر لذت ببرد.
در زمان حاضر، روزنامه‌ها، مجله‌ها، رادیو، تلویزیون‌ها و سینما با انتشار و پخش مناسب برنامه‌های گوناگون خود، از بهترین وسایل سرگرمی افراد به شمار می‌روند.

نقش همگن‌سازی

وسایل ارتباط  جمعی، سبب نزدیکی  سلیقه می‌شوند و خروج جوامع از عصر محدوده‌های جدا یا تک افتاده را موجب می‌شوند.
همین روند است که «ژان کازنو» و بسیاری دیگر، از آن به عنوان توده‌سازی یاد می‌کنند.
این اصطلاح، بعدی مستهجن دارد و روندی نامطلوب از آن بر می‌آید.
این اصطلاح بدین معناست با ورود رسانه‌های ارتباط جمعی تشابه می‌پذیرند و در سبک زندگی، علایق، خواست‌ها از الگوهای مشابهی که وسائل ارتباط جمعی به آنان می‌دهند، برخوردار می‌شوند.
کازنو این روند را توده شدن تمامی مردم در یک محدوده جغرافیایی با مرزهای ملی می‌داند.

احساس تعلق اجتماعی

در جوامع جدید با از بین بردن نسبی مسلک‌ها و جماعت‌ها مواجه هستیم.
وسایل ارتباط جمعی به خصوص در این جوامع با افرادی روبه رو می‌شوند که با ظهور مدرنیته و افزایش جمعیت شهر با کاستی‌های در روابط سنتی مواجه‌اند و در تنهایی بی سابقه‌ای قرار دارند.
حال صدای رادیو و تصویر تلویزیون و یا نوشته روزنامه ابزاری می‌باشد در راه احساس تعلق اجتماعی.
با خواندن روزنامه حس می‌کنیم، پس احساس اشتراک، تعلق و پیوند متقابل خواهیم داشت.
با مطالعه روزنامه یا شنیدن رادیو از حوادث محیط پیرامون خود باخبر می‌شوید. مطالعات نشان داده است که هر چه میزان مطالعه روزنامه، شنیدن رادیو و …. کاهش می‌یابد، به همان نسبت مشارکت اجتماعی به عنوان شاخصی از احساس تعلق به جامعه کاستی می‌یابد.

از دیدگاه لرنر

هر چه مردم با وسایل ارتباط جمعی پیوند محکم‌تری پیدا کنند، به همان نسبت مشارکت اجتماعی آنان و قابلیت زندگیشان در جمع به درک و فهم دیگران نیز افزایش می‌یابد.

نقش تبلیغی

یکی از نقش‌های رسانه‌های جمعی، تبلیغات می‌باشد.
بی‌تردید هرگاه وسایل ارتباطی، نقش تبلیغاتی را با توجه به درخواست‌ها و نیازهای عمومی انجام دهند و در زمینه‌های سیاسی، به ارشاد مردم و پیش بینی و تأمین وسایل آزادی و آسایش آن‌ها همت گمارند، مناسب خواهند بود.
البته اگر وسایل ارتباطی در زمینه‌های اقتصادی به راهنمایی افراد برای خرید کالاها و انجام خدمات اکتفا کنند، این وظیفه نیز در کنار دیگر وظایف خبری، آموزشی و اجتماعی مناسب و مطلوب خواهد بود.

اما اکنون در اغلب ممالک، وسایل ارتباطی عملًا چنین راهی را دنبال نمی‌کند.
وسایل ارتباطاتی به جای آن‌که در جهت رهبری سیاسی جامعه یا به آزادی و بهزیستی مردم توجه کنند، هدف‌ها و برنامه‌های اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی ثمربخش را به مردم معرفی کنند و در راه ساختن زندگی بهتر و مرفه‌تر همکاری و همبستگی افراد را جلب کنند، به اقناع سیاسی و تحمیل قدرت می‌پردازند.
بدین صورت، وسایل ارتباطاتی نقش ابزاری و به نوعی سلاح را برای حکومت ها را بازی می‌کنند.

وسایل ارتباطی از جهت اقتصادی نیز بیش‌تر در راه منافع صاحبان سرمایه‌ها خدمت می‌کنند.
به فرض آن‌که وسایل ارتباطی، پیشرفت‌های صنعتی و تولید کالاهای مصرفی را به سوی خدمت به مردم و رفع نیازهای واقعی افراد بکشانند.
برعکس آن مردم را به طور دائم به خرید و مصرف هرچه بیش‌تر کالاهای غیرضروری تشویق می‌کنند.
بدین طریق، افراد در جوامع صنعتی کنونی که به جوامع مصرف موسوم شده‌اند، ناچارند تحت تأثیر تبلیغات تجاری که در تمام لحظات شبانه‌روز به وسیله روزنامه‌ها، مجله‌ها، رادیوها تعقیب می کنند، کالاهای بیش‌تری خریداری کنند و از خدمات فراوان‌تری استفاده کنند.

این موضوع بدیهی می‌باشد افراد برای تأمین نیازهای ثانویه خود، باید درآمد قابل توجهی داشته باشند.
آنها برای داشتن درآمد بالا باید ساعت‌های زیاد پتری کار کنند و احتمالا به جای یک شغل اصلی، یک یا چند شغل  فرعی نیز داشته باشند.
بدون تردید، افراد با کار بیش‌تر از نظر جسمی و روحی، خسته و فرسوده‌تر می‌شوند.
آنان در اثر کار بیشتر شور و نشاط زندگی را از دست می‌دهند، از فراغت و آسایش واقعی محروم می‌شوند، نسبت به وضع اجتماعی خود و اطرافیان، بی اعتنا و بی‌توجه می‌شوند.
در نتیجه آنان نمی‌توانند از حقوق سیاسی خود بهره‌برداری کنند، مسئولیت‌های اجتماعی خویش را ایفاء کنند و با همکاری دیگران آینده بهتری بسازند.
در چنین شرایطی تبلیغات بازرگانی به طور غیرمستقیم، هدف‌های تبلیغات سیاسی را تأمین می‌کند.

در پایان

ارتباطاتی در کنار شماست تا با متخصصین خود، شما را در تمامی زمینه‌های گفته شده یاری نماید.
فقط کافی است از طریق راه‌های ارتباطی معرفی شده با ما در ارتباط باشید.

ارتباطاتی امیدوار است این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد و توانسته باشد ابهامات شما را در این زمینه حل نماید.