منظور از سواد رسانه ای چیست؟
رسانه ها نیروهایی قدرتمند در زندگی جوانان هستند.
موسیقی، تلویزیون، بازی های ویدیویی، مجلات و سایر رسانه ها همه در چگونگی دیدن جهان تأثیر زیادی دارند.
این نفوذ رسانه ها در زندگی ما اغلب از دوران نوزادی آغاز می‌شود.
کودکان به سبب برقراری تعامل با رسانه و مصرف كننده جدی رسانه بودن، باید مهارت‌ها و عادت‌های سواد رسانه ای خود را گسترش دهند.
این مهارت‌ها عبارتند از:
- امکان دسترسی به رسانه در سطح پایه
- تجزیه و تحلیل آن به شیوه ای حیاتی و بر اساس مفاهیم کلیدی خاص
- ارزیابی رسانه بر اساس آن تحلیل
- سرانجام تولید خود رسانه.
این فرایند یادگیری مهارت‌های سواد رسانه ای، آموزش رسانه نامیده می‌شود.
آموزش رسانه ای به چه معناست؟
آموزش رسانه ای فرایندی می‌باشد که از طریق آن افراد دارای سواد رسانه ای می‌شوند و قادر به درک انتقادی ماهیت، تکنیکها و تأثیرات پیام‌ها و تولیدات رسانه ای هستند.
آموزش رسانه ای ابعاد مثبت، خلاقانه و لذت‌بخش فرهنگ عامه را تأیید و بنا مینماید.
آموزش رسانه ای شامل تولید متون رسانه ای و تفکر انتقادی در مورد رسانه ها برای کمک به ما در یک فضای رسانه ای پیچیده‌تر می‌باشد.
این چشم‌انداز نه تنها شامل رسانه های سنتی و دیجیتالی می‌باشد.
بلکه متون فرهنگی پرطرفدار مانند اسباب بازی ها، مدها، فشن، مراکز خرید و پارک‌های موضوعی را نیز شامل می‌شود.
معلمان برای ادغام آموزش رسانه در کلاس لازم نیست متخصص رسانه باشند، زیرا همه اینها سوالات رایج هستند.
به عنوان مثال:
- مخاطبان تولید رسانه چه کسانی هستند و چرا؟ از منظر چه کسی داستان در رسانه روایت می‌شود؟
- عناصر و کدهای منحصر به فرد یک ژانر خاص چگونه بر آنچه می‌بینیم، می‌شنویم یا می‌خوانیم تأثیر می‌گذارند؟
- چگونه امکان دارد مخاطبان مختلف، تولید رسانه ای یکسان را تفسیر کنند؟
از آنجا که موضوعات رسانه ای پیچیده و غالباً متناقض هستند، نقش مربی نه فقط در ارائه دانش، بلکه تسهیل روند تحقیق در مورد رسانه هم می‌باشد.
امروزه، چالش‌های اصلی یافتن و ارزیابی اطلاعات مناسب برای نیازهای فرد و تلفیق آنچه شخص در دانش یا ارتباطات مفید می‌یابد، است.
سواد رسانه ای (با تفکر انتقادی، تأمل و رفتار اخلاقی در هسته اصلی آن) بخشی اساسی از معنای تحصیل در دنیای امروز است.
چرا باید سواد رسانه ای را آموزش داد؟
در اینجا ده دلیل خوب برای آموزش سواد رسانه ای آورده‌ایم:
- سواد رسانه ای جوانان را تشویق می‌کند تا فرهنگ چندرسانه ای خود را مورد سوال، ارزیابی، درک و قدردانی قرار دهند.
سواد رسانه ای به آنها می‌آموزد تا با مصرف کنندگان و کاربران فعال رسانه ای ارتباط برقرار کنند. - آموزش رسانه ای جهان را وارد کلاس درس می‌کند و به موضوعات سنتی مانند تاریخ، آموزش زبان انگلیسی، بهداشت، آموزش‌های اجتماعی و هنرهای خلاقانه مرتبط می‌شود.
آموزش رسانه ای یک پل کامل برای ادغام موضوعات و مطالعات بین رشته ای می‌باشد. - آموزش رسانه ای آموزش و پرورش فعلی را تجسم می‌بخشد و ارتقا می‌دهد که بر یادگیری دانش آموز محور، شناخت چندین هوش و تجزیه و تحلیل و مدیریت ( نه صرفاً ذخیره سازی ساده) اطلاعات تأکید دارد.
- آموزش رسانه ای مبتنی بر رویكرد اصولی آموزشی برای شروع یادگیری در كودكان است.
رسانه ها (موسیقی، داستان‌های طنزآمیز، تلویزیون، بازی های ویدیویی، اینترنت و حتی تبلیغات) بخشی از زندگی است که همه بچه‌ها از آن لذت می‌برند.
رسانه ها یک محیط مشترک ایجاد می‌کنند و بنابراین روند یادگیری را در کودکان سرعت می‌بخشند. - آموزش رسانه ای جوانان را به استفاده خلاقانه از ابزارهای چندرسانه ای تشویق مینماید.
این استراتژی به «فهمیدن موضوع از طریق آموزش عملی» کمک مینماید.
این استراتژی جوانان را برای فرمی از نیروی کاری آماده می‌کند که به طور فزاینده از فرم‌های پیچیده ارتباطات استفاده می‌نمایند.
ادامه دلایل آموزش سواد رسانه ای
- در جامعه ای که نگران افزایش بی‌تفاوتی جوانان نسبت به روند سیاسی هستیم، آموزش رسانه ها جوانان را درگیر مسائل «دنیای واقعی» می‌کند.
این موضوع به جوانان کمک می‌کند تا خود را شهروندانی فعال و مشارکت‌کننده بالقوه در بحث‌های عمومی بدانند. - در یک جامعه متنوع و متکثر، مطالعه رسانه ها به جوانان کمک می‌کند تا درک کنند چگونه نمایش رسانه‌ها می‌تواند بر نحوه مشاهده ما نسبت به گروه‌های مختلف جامعه تأثیر بگذارد.
این موضوع به درک جوانان از تنوع، هویت و تفاوت عمق می‌بخشد. - سواد رسانه ای با بررسی ارتباطات میان فرهنگ عامه (موسیقی، مد، برنامه‌های تلویزیونی، فیلم‌ها و تبلیغات) و نگرش‌ها، انتخاب سبک زندگی و داشتن تصویر از خود، به رشد شخصی و رشد اجتماعی جوانان کمک می‌کند.
- سواد رسانه ای به کودکان کمک مینماید تا بازنمایی رسانه ای را نقد کنند، به آنها می‌آموزد هنگام مقایسه خشونت رسانه ای و خشونت در زندگی واقعی، قهرمانان رسانه ای و قهرمانان زندگی واقعی، و الگوهای رسانه ای و نقش‌های زندگی واقعی واقعیت و خیال را از یکدیگر تشخیص دهند.
- با روی آوردن بیشتر دانشجویان به تحقیق در اینترنت، آموزش رسانه یکی از مولفه‌های اساسی آموزش فناوری اطلاعات و ارتباطات است.
آموزش رسانه ای به جوانان در توسعه مهارت‌های تفکر انتقادی و استراتژی های بهینه سازی جستجو، ارزیابی و اعتبارسنجی اطلاعات و بررسی موضوعات دزدی ادبی و کپی رایت کمک مینماید.
مفاهیم کلیدی در سواد رسانه ای
مربیان آموزش رسانه، آموزش‌های خود را بر اساس مفاهیم اصلی سواد رسانه ای بنا می‌كنند.
آنها می‌دانند آموزش سواد رسانه ای مبانی موثری برای بررسی رسانه های جمعی و فرهنگ عامه را فراهم می‌كند.
این مفاهیم کلیدی به عنوان فیلترهایی عمل می‌کنند که هر محتوا رسانه ای باید از آنها عبور کند تا بتوانیم به طور انتقادی به آنها پاسخ دهیم.
1. رسانه ها سازه هستند
محصولات رسانه ای توسط افرادی ایجاد می‌شوند که تصمیمات آگاهانه و ناخودآگاهی در مورد محتوای محصولات رسانه ای، چه مواردی را باید در آن کنار بگذارند و چگونگی ارائه محتوای این محصولات می‌گیرند.
این تصمیمات بر دیدگاه خود سازندگان محصولات رسانه ای استوار است که براساس نظرات، فرضیات و سوگیری های آنها و همچنین رسانه هایی که در معرض آنها قرار گرفته اند، شکل گرفته است.
در نتیجه، این محصولات رسانه ای هرگز بازتابی کاملاً دقیق از دنیای واقعی ندارند.
حتی عینی‌ترین فیلمساز مستند نیز باید تصمیم بگیرد که چه فیلم‌هایی را استفاده کند و چه چیزهایی را برش دهد، همچنین اینکه کجا دوربین را قرار دهد.
اما ما به طور غریزی بسیاری از محصولات رسانه ای را به عنوان نمایش مستقیمی از واقعیت مشاهده می‌کنیم.
حال از خودتان بپرسید:
- چه کسی این محصول رسانه ای را تولید کرده است؟
- هدف آن از تولید این محصول رسانه ای چیست؟
- سازندگان این محصول رسانه ای چه پیش‌فرض ها یا اعتقاداتی دارند که در محتوا منعکس می‌شود؟
2. مخاطبان درباره معنا و مفهوم محصول رسانه ای مذاکره می‌کنند
معنای هر محصول رسانه ای صرفاً توسط تولیدکنندگان آن ایجاد نمی‌شود.
بلکه در عوض، حاصل همکاری بین تولیدکنندگان محصول رسانه ای و مخاطبان آن است.
این بدان معنی است که مخاطبان مختلف می‌توانند مفاهیم مختلفی را از یک محصول رسانه ای بگیرند.
سواد رسانه ای ما را تشویق می‌کند بفهمیم چگونه عوامل فردی مانند سن، جنسیت، نژاد و موقعیت اجتماعی بر تفسیرهای ما از رسانه تأثیر می‌گذارند.
حال از خودتان بپرسید:
- چگونه امکان دارد افراد مختلف این محصول رسانه ای را متفاوت ببینند؟
- بر اساس میزان شباهت یا تفاوت شما با افرادی که در این محصول رسانه ای به تصویر کشیده می‌شوند، این محصول رسانه ای چه احساسی در شما ایجاد مینماید؟
3. رسانه ها مفاهیم تجاری دارند
بیشتر تولیدات رسانه ای تجاری هستند و بنابراین باید سودآوری داشته باشد.
علاوه بر این، صنایع رسانه ای به شبکه قدرتمندی از شرکت‌ها تعلق دارند که بر محتوا و توزیع آن در رسانه تأثیر می‌گذارند.
سوالات مربوط به مالکیت و کنترل رسانه اصلی‌ترین سوالات هستند. تعداد نسبتاً کمی از ما آنچه را که در رسانه تماشا می‌کنیم، می‌خوانیم و می‌شنویم کنترل می‌کنند.
حتی در مواردی که محتوای رسانه ای برای سودآوری ساخته نشده است (مانند ویدیوهای یوتیوب و پست‌های فیسبوک) روش‌های توزیع محتوا تقریباً همیشه با در نظر گرفتن کسب سود اجرا می‌شوند.
حال از خودتان بپرسید:
- هدف تجاری از تولید این محصول رسانه ای چیست (به عبارت دیگر، چگونه به کسی کمک مینماید تا به درآمد برسد)؟
- هدف تجاری از تولید این محصول رسانه ای چگونه بر محتوا و نحوه ارتباط با آن تأثیر می‌گذارد؟
- اگر هیچ هدف تجاری پیدا نشود، این محصول رسانه ای می‌تواند چه اهداف دیگری را دنبال کند (به عنوان مثال، جلب توجه سازنده آن یا متقاعد کردن مخاطبان دارای یک دیدگاه خاص)؟
- این اهداف چگونه بر محتوا و نحوه ارتباط آن تأثیر می‌گذارند؟
4. رسانه ها پیامدهای اجتماعی و سیاسی دارند
رسانه ها پیام های ایدئولوژیکی را درباره ارزش‌ها، قدرت و اقتدار منتقل می‌کنند.
در سواد رسانه ای، آنچه یا آن فرد غایب ممکن است مهمتر از فرد یا چیزی باشد که حاضر می‌باشد.
این پیام‌ها امکان دارد نتیجه تصمیمات آگاهانه باشد، اما بیشتر اوقات نتیجه تعصبات ناخودآگاه و فرضیات بی چون و چرا هستند و می‌توانند تأثیر قابل توجهی تفکرات و اعتقادات ما داشته باشند.
در نتیجه، رسانه ها تأثیر زیادی در سیاست و شکل‌گیری تغییرات اجتماعی دارند.
پوشش اخبار تلویزیونی و تبلیغات می‌تواند بر اساس تصویر بر انتخاب یک رهبر ملی تأثیر بسزایی بگذارد.
بازنمایی مسائل جهان در روزنامه نگاری و در داستان می‌تواند بر میزان مورد توجه قرار گرفتن آنها تأثیر بگذارد و دیدگاه‌های جامعه نسبت به گروه‌های مختلف می‌تواند مستقیماً تحت تأثیر نحوه ظاهر شدن آنها در رسانه ها باشد.
حال از خودتان بپرسید:
- چه کسی و چه چیزی در رسانه ها مثبت نشان داده می‌شود؟ چه چیزی منفی؟
- چرا امکان دارد این افراد و این موضوعات به این شکل نشان داده شوند؟
- چه کسی و چه چیزی در رسانه ها نشان داده نمی‌شود؟
- براساس این دلایل، مخاطبان چه نتیجه‌ای می‌توانند بگیرند؟
5. هر رسانه فرم زیبایی‌شناسی منحصر به فردی دارد
محتوای رسانه تا حدودی به ماهیت رسانه بستگی دارد. محتوای رسانه شامل خواسته های فنی، تجاری و داستان پردازی هر رسانه می‌باشد.
به عنوان مثال، ماهیت تعاملی بازی های ویدیویی منجر به فرم‌های مختلفی از داستان‌سرایی (و تقاضاهای مختلف از سازندگان رسانه) می‌شود که در فیلم و تلویزیون یافت می‌شود.
حال از خودتان بپرسید:
- محصول رسانه ای از چه تکنیک‌هایی برای جلب توجه شما و انتقال پیام خود استفاده می‌کند؟
- تصاویر موجود در محصول رسانه ای از طریق کدام تکنیکها (به عنوان مثال حجم نور، میزان آرایش، نوع زاویه دوربین، دستکاری عکس) دستکاری می‌شوند؟
- انتظارات ژانر (به عنوان مثال تبلیغات چاپی، درام تلویزیونی ، کلیپ موسیقی) نسبت به موضوع آن محصول رسانه ای چیست؟
من مهسا شیرعلی پور هستم. بنده در تیم ارتباطاتی با سمت مدیر محتوا مشغول به فعالیت هستم. امیدوارم مقالات من در وبلاگ ارتباطاتی بتواند گره گشای مسیر حرفه ای شما باشد.
